দাস । [ &२१ ] ตtศ দাশ্বস্ (জি) দাদানে ক্ৰন্থ (বাখান সাভানু সীদ্ধাংশ। পা ৬১.১২ ) ইতি হুত্রেণ নিপাতনাং সাধু । ১ দন্তৰং, ঘাছ দেওয়া হইয়াছে। ২ হিংসিতবৎ, হিংসা করা হইয়াছে। "পীবরোদাশ্বাংসং” (খক্ ৪।২৮) “জাখাংসং ছবির্ভূক্তবস্তং” (সারণ) लांग ( जि) मगठौडि ननि-छे, मशक श्रt९ ( भशप्नडेझेप्नो । फेन् e॥७०) । २ खांडांग्रl । २ जूझ । ७ १ौरुब्र । हिब्रां९ ठौब ।। দাস্ততে ভূতি’রস্মৈ দাসক্তি দদাত্যঙ্গং স্বামিনে উপচারায় বt দাস-অচু । ৪ চাকর, ভূত্য । পৰ্য্যায়-দাসেয়, দাশের, গোপ্যক, চেটক, নিষোজ্য, কিঙ্কর, প্রৈস্থ, ভুঞ্জিন্ম, পরিচারক, প্রেস্থ্য, প্রেয, প্রৈয, পরিকর্ণা, পরিচয়, সহায়, উপস্থাত, সেবক, অভিলয়, অযুগ । ( নারদ ) ৫ শূত্রদিগেয় নামান্ত প্রযোজ্য উপাধি বিশেষ । -
- শৰ্ম্মাস্তুং ব্রাহ্মণস্ত স্তাং বৰ্ম্মাস্তুং ক্ষত্ৰিয়স্ত চ । ७«नांगांग्रक९ नाम r*ख९४षष्ठभूमtब्राः ॥” (फेषाश्ठस् )
डचिंतिंiब्र नitभङ्ग cofएष चंन्, चहविष्*िनि त्रींषिग्न শেষে বৰ্ম্মন, বৈশুদিগের গুপ্ত এবং শূত্রদিগের নামের শেষে দাস এই শবা প্রয়োগ করিতে হয় । দাস দানে সম্প্রদানে श४५ । ¢ लांन भजि । “স্বতন্ত্রস্তাত্মনোদানাদাসত্বং দায়বস্তৃগু ” (কাত্যা ) যাহার। স্বতন্ত্র আত্মা পরার্থে দান করে, তাহাদিগকে দাস কহে । হিন্দুধৰ্ম্মশান্ত্রে দাস সম্বন্ধে অনেক কথা লিখিত আছে। ব্রাহ্মণ ভিন্ন ক্ষত্রিয়াদি তিনবর্ণ দাস হইতে পারে । “ত্রিযু বর্ণেধু বিজ্ঞেয়ং দাস্তং বিপ্রস্ত ন কচিৎ।" ( প্ৰতিচ' ) ই বর্ণক্রয়ে দাসত্বের বিষয় বুঝিতে হইবে । ব্রাহ্মণ সবর্ণের নিকটও দাসত্ব স্বীকার করিবে না এবং যদি স্বীকার করে, তাহা হইলে কখন হীনকৰ্ম্ম করিবে না । “সবর্ণোহপি হি বিগ্ৰং ভূ দাসত্বং নৈৰ কারয়েৎ - (কাত্যায়ন) राप्ति cकांन खात्र१ cणाठtश्छू जश्कूठ दिछरक मांगएङ्ग निtब्राश कtग्न, छांश श्हेंtण ब्रांछ ठांशtरु ष७ निtबन । “দাস্তম্ভ করির স্লোভাৎ ব্রাহ্মণঃ সংস্কৃতনি দ্বিজান। অনিচ্ছতঃ প্রভাবশ্বাস্ত্রাজ্ঞাঃ দাপ্যঃ শতামি বটু ॥” ( মন্থ ) किरू नूशांत्रिएरू माझकाई नियूङ कब्रिrण म७नैौत्र श्रेरय ना। भूज ७कमांज बांगाबद्र जळ एडे हऐब्रांtइ । «हे नांग *कमर्थ dधंकांब्र !--शृंश्जाँठ, थर्षीं९ यांहांब्रां निज शृंtश् नांगैौब्र श्रté छै९*घ्र शहेब्रांtइ, कौछ, चांtब्र फेनां★छ अर्षीं९ चक्थ4ांश्चिद्धरण बांशtक गाङ कब्र षाग्र, अब्रांकांगछ्छ जर्षीं९ दांश८क कृéिच गयरब aठिनाणन कहिब ब्रची कब्र ধায়, জাতি, ঋণ দাস, যুদ্ধপ্রাপ্ত, পণে জিজ্ঞ, স্বয়ং উপাগড়, , প্ৰৱৰ্যৰসিভ অর্থাৎ বাবার জন্য ইত্তে চুম্ভ হইছে, इड, जर्षीं९ ५डविन cङांभाव्र जtण हरेद् ७३छtन ॐणांभङ, खखङ्गांग, वज्राश्ड, ( शृश्नीशैौ॥ बषि विश्वl, खश्ािंङ्ग cणी:ख अां★फ, अर्षी १ फाझाहक तिषtरु कब्रिह्ला भांगस्कएनई अरुहिछtरु दफ़्यांशङ कtइ), ७ णांकृयिाखछ । * গৃহজাতস্তথাক্ৰীতঃ লক্কো দাঙ্গাছপাগন্তঃ । श्रब्रांकाण छूउखदनारुिडः प्राभिना 5 षः ॥ মোক্ষিতো মন্থতশ্চর্ণাৎ যুদ্ধে প্রাপ্ত পণে জিত: | छबांशयिफूागशठः यडजादनिउः क्लष्ठः ॥ ऊउनांगणक विtखग्ररहरेश्वव वफवाशकः । विtङ्गठ छांझनः श्रांtळ नांशाः नशीलनं शृङाः ॥” (मांब्रन ) দাস সকলের মধ্যে যে প্রভুকে প্রাণসংশয়ঞ্চয় বিপদ हहैtष्ठ cभांक्रम कब्रिटङ •ांtद्र, ऊांशग्ना नांगर इऐtछ बूड एब्र এবং তাছার পুত্রবৎ প্রতিপালনীয়।
- বশ্চৈমাং স্বামিনং কশ্চিন্মোচয়েৎ প্রাণসংশয়াৎ । দাসত্বাং স বিমুচ্যেত পুত্রতাগং লভেত চ ॥” ( স্থতি )
যে আত্মৰিক্রেতা অর্থাৎ কিছু টাকা লইয়া আপনাকে दिल्लग्न कब्रिग्नांtइ, cण अफि जबछडम भाग । uहे भांग्रধিক্রেতা স্বামীর প্রসাদ ভিন্ন অর্থাৎ প্রভুর প্রসন্নত ব্যতিcब्रटक कथनहे मांगए इहेरठ भूरा इब्र नां । “विकॊनॊठि चठशः गन् १ बाभ्रानि् नझtक्षमः । সজঘন্যতমস্তেবtং সোহপি দাস্তান ন মুচ্যতে ॥” ( স্থতি ) পূদ্র স্বামী কর্তৃক বিমুক্ত হইলেও দাসত্ব হইতে বিমুক্ত হয় না । দাসত্ব কৰ্ম্ম তাহার স্বাভাবিক, এই জন্ত ঐ কাৰ্য্য इहेtफ फांशंtफ cकह दिबूल कब्रिtउ नftब्र न । यन्न जांठ ● कब्रि मान निt#* कब्रिग्राcझ्म-शवछाश्छ, अर्थt९ शूरक छद्र कब्रिब्र याश्रय थाएं श७च्च याग्न, उऊनान, यांशग्न फांtछब्र शांtग्न लागफ् चौकांब्र कtग्न, श्रृंझ्छ अर्थीं९ গৃহস্থদাসীর পুত্র, ক্রীত অর্থাৎ যাহাকে মূল্য দিয়া ক্রয় করা श्हेब्रांtइ, मग्निम अर्थf९ च्यछ कर्दुक नख, न७शांन अर्थीं९ ब्रांछङ्गङ न७७किब्र अछ cष मांनङ्ग यौकांग्न क८ब्र । “क्षदछझtफ| फसाझाएना श्रृंश्छः झीफनबिद्दयो । পৈতৃকে দগুদাসশ্চ সগুৈতে দাসৰোৱয় ॥” ( মন্ত্র ৮৪১৫) এই দাস সকল যে ধন উপার্জন করে, সেই ধন তাহার ०फू dइन कब्रिtबन । अश्ब्र मरठ, वांत्रण विवरुक्लिफ मांग পূত্রের ধন গ্রহণ করিতে পারেন, কারণ পূত্রের নিজস্ব किहूरे नप्श् । uहे नांग ●कृछि पनि जछांब्र कार्षी कtद्र ५व१ ofछूद्र अांडा eवंद्धिनांगम मां कtब्ल, टाइ हरेरण उiशंरक श्रृंगिम कब्रिाउ श्रेष्श् 1 भइञ्च भएउ, देिी, श्रृंख, नाग, त्रिकृ ५यव१ 像 #.
